БИД МОНГОЛДОО ХАЙРТАЙ!

1. Монгол гэх юм байна уу?

Хэл шинжлэлийн ухаанд дэлхий дээрх хэлүүдийг

1. үсэгт - alphabetical
2. дүрст - pictogram
3. ? - logogram (Үүнийг мэддэг хүн байвал хэлж туслаарай)

гэж 3 ангилдаг бололтой. Эдгээрээс дүрснээс үүссэн, дүрсээр тэмдэглэгддэг нэг хэл болох хятад хэлний тухай хэдэн үг бичмээр санагдаад.

Хамгийн муухай гэж үзэн яддаг байсан энэ хэлийг сурах гэж явах юм гэж төсөөлөөгүй ч харин одоо сонирхолтой санагдаад хичээж байна. Ингэлээ гээд дургүй хятаддаа дуртай болохгүй нь лав байх. Гэхдээ их өөр нүдээр харах болно.

Хятад хэл нь дээр дурдсанчлан дүрс, зургаас үүсэлтэй бөгөөд тэр үг илэрхийлсэн дүрсийг ханз гэнэ. Зарим ханз хэрхэн үүссэн тухай ханзны ном үзэхээр сонирхолтой юм билээ.

Орчин цагийн Хятад хэлний үгийн сан 1 сая гаран үгээс бүрдэх бөгөөд хамгийн идэвхтэй хэрэглэгддэг нь 58000 орчим үг байдаг юм байна. Эртний хятад хэлэнд үг бүр нэг ханзаар дүрслэгддэг байсан бол орчин цагийн хятад хэл үг бүр 2 үетэй, өөрөөр хэлбэл 2 ханзнаас тогтдог болж. Нэг ханз нь тухайн үгийн утгыг илэрхийлдэг бол нөгөөх нь утгаа алдан, бие даасан утга илэрхийлдэггүй дагаж явдаг гэсэн үг. Ингэснээр ханзнууд өөр өөр утгаар, өөр дуудлагаар ашиглагдах болсон гэсэн үг.

Эдгээрийн дотроос сонирхол татсан нь字 ба 子 тэмдэгт. Ханзнуудын өөрийн утга нь эхнийх нь үсэг, хоёр дахь нь хүүхэд гэсэн утгатай. Аль аль нь хэд хэдэн өөр утгатай. Харин хоёулаа ЗИ гэж уншигддаг, нэр үг үүсгэдэг дагаварууд. Жишээ нь:

Дүрс - дуудлага - орчуулга

汉字 - хан зи - ханз

胡子 - ху зи - сахал, манайхан хууз гэдэг

袋子 - дай зи - сав, уут. Сумны дайз гэж бас мэднэ.

包子 - бао зи - бууз

гэх мэтээр үг бүтээнэ. Энэ нь дээхнэ "З" үсгээр төгссөн бүх үг хятад хэлнээс орж ирсэн байдаг гэж сонсож байсныг минь батлаад байх шиг. Хэрэв тэгвэл арз, хорз, банз, дүнз гээд олон үг хятад болж таарах нь ээ. Би үүнийг сонсоод НАЙЗ гэдэг үг битгий л хятад үг байгаасай гэж бодож байж билээ. Одоогийн байдлаар биш эсэхийг нь яг мэдээгүй ч, толиноос ойролцоо дуудлагатай үг хараагүй, бас найзыг бүр их өөрөөр дууддаг болохыг мэдээд санаа амар байгаа.

Гэтэл түүнээс ч гадна шууд хэрэглэгдэж байгаа үг их олон юм.

Дүрс - дуудлага - орчуулга

馒头 - ман тоу - мантуу

麻烦 - ма фан - маафаан, маапаан, төвөг, бэрхшээл

斤 - жин - хагас кг

样子 - ян зи - янз байдал(нөгөө алдарт зи)

灯 - дэн - дэн, гэрэл

画儿 - хуа р - зураг, хуар

萝卜 - луо бо - лууван

醋 - цу - цуу

白菜 - бай цай - байцай

西瓜 - ший гуа - шийгуа, тарвас

黎 - ли - лийр

葱 - цонг - сонгино

窗户 - чуан ху - цонх

За тэгээд ханзыг нь мэдэхгүй үг бас зөндөө. Зүү, жинтүү, мөөг, чинжүү, сампин, жонхуу, ший, бин гээд л өдөр өдрөөр энэ жагсаалт уртсаад л байх бололтой.

Бас дээр нь 不 - бү - бүү, битгий, үгүй гэсэн утгатай бөгөөд манай "бүү"-тэй адил ч юм шиг.

Сүүлдээ хятадаас манайх руу орсон уу, манайхаас хятад руу орсон уу мэдэхээ байлаа. Бодсоор байгаад толгой эргээд, хаячихдаг ч ижил үг гараад ирэнгүүт уур ч хүрэх шиг.

Монгол улс, Монгол хүн, Монгол хэл... гээд Монгол юмнуудаа тоочих гэтэл ийм холилдсон юм болчихоод гайхаж байлаа. Гэтэл дээр нь Монгол хувцас олдохгүй нь ээ. Өнгөрсөн жил нэг найз маань Япон явах гээд бүсэлдэг Монгол дээл хийлгэж авч явсан юмдаг. Азид бол ялангуяа манайхны загварын дээл гэж нэрлэдэг гоёог хэн ч гэсэн хятад хувцас гэж хэлэхээр байдаг болоод тэр. Гэтэл энд ирээд хараад байсан чинь нөгөө манай дээл, миний Монгол дээл гээд байгаа чинь Хятадууд хаа сайгүй кинон дээр өмсөөстэй. Зах, энгэр заам, товч, шилбэ... дутуу юм алга. (Угаасаа нээрээ товчийг зангидаж хийхээрээ сампин гэдэг) Бүс нь харин байгаагүй байх. Хүрэм гэсэн чинь бас л эрчүүд нь өмссөн. Тоорцог, хантааз(энэ бас нөгөө алдарт ЗИ байх даа) бүгд л байна. Энэ чинь Монгол дээл гэхээр одоо 2 сая хүнтэй биднийх гэх үү мэдээж Хятадынх гэх үү? Эмээ жоохон байхад мөрөн дээрээ бондгортой дээлийг эхнэр дээл гэж хэлдэг байсан, гадуураа давхар уужтай. Тэр л Монгол дээл юм болов уу? Эсвэл бас манайх эднийхээс авчихав уу?

За дээр нь цагаан сар. Энэ жил ядаж байхад манай цагаан сар, Хятадын хаврын баяр 1 сараар зөрж байгаа юм байна лээ. Зурхайчид бөөн хэрүүл тэмцэл хийж, шар сонингууд Бхэсэгтээ хийх ажилтай, хуудас дүүргэх юмтай болох байх даа. Дэлхий дахинд энэ баярыг Хятадын хаврын баяр, шинэ жил гэж мэддэг. Бид л Монголын цагаан сар гэнэ.

Харин Монгол бичгийн тухайд бас л өөр асуудал хөндөгдөх байх. Дэлхийд ганц манай босоо бичиг гэдэг ч бидний ихэнх мэдэхгүй, мэддэг нь ашигладаггүй. Гэтэл өвөрлөгч Монголчуудын албан ёсны бичиг.

Мэдээж Их Монгол улсын үед Хятад бүхэлдээ л тэр эзэнт гүрэнд багтаж байсан болохоор тэр цагаас бидний л зүйлс энд ингэтлээ шингэсэн байх гэж маш ихээр найдавч бид үүнийгээ хэрхэн нотлох вэ? Эсвэл тэгэх хэрэггүй юу?

Манай гэхээр юм байна уу?

2. Байна . Монгол хэл байна.

Хоосон толгойдоо жаахан юм олж хийх гэхээр хамаг юм англи хэл дээр. Миний англи хэл хангалтгүй болохоор заримдаа ойлгохгүй юм маш их гарна. Тэгээд ч эх хэл дээрээ уншиж ойлгох, сэтгэх, бичих шиг хэзээ ч чадахгүй байх даа гэж бодох юм.

Одоогоос яг 3 жилийн өмнө Африк залуутай ярьж байхдаа тэнд албан ёсны хэл нь Англи хэл гэж сонсоод атаархаж билээ. Хэлний асуудал гарахгүй нь ээ гээд юу ч бодолгүй атаархсан. Харин саяхан англиар тогтохгүй франц, испани хэлүүд ч албан ёсны хэл байдаг, хоёр ч хэлийг нь хэрэглэдэг орнууд цөөнгүйг мэдлээ.

Тэр Африк залууд Монголд цор ганц албан ёсны хэл бол Монгол хэл бөгөөд Монгол даяар бид эх хэл дээрээ ярьдаг гэхэд "Маш сайн хэрэг. Эх хэл дээрээ ярилцах нь..." гэхэд л нөгөө атаархал өөрчлөгдсөн юм. Тэр залууд баярлалаа.

Нээрээ тусгаар улсын хувьд өөрийн гэсэн хэлтэй байх нь бараг л бахархал юм гэдгийг ойлгож билээ. Тэгээд ийм агуу 2 гүрний дундах бидний цөөхөн Монголчууд шүү.

Мэдээж зөвхөн хятадаас гадна бидэнд орос хэлнээс ч нэвт шингэсэн үгс их олон. Тэгэхээр эх Монгол хэлээ авч үлдэх л хэрэгтэй байх даа. Саяхан бас нэг ийм мэдээлэл уншсан, сонирхолтой санагдсан. Эндээс уншиж болно.

Улам даяаршиж байгаа ертөнцөд авч үлдэхийн тулд бид харин юу хийх хэрэгтэй вэ? Юу хийх вэ гэхээр болохгүй нь ээ. Цаг гаргаад юм хийх болох гээд байна. Хүн бүхэн завгүй энэ цагт юун тэр манатай. Тэгэхээр бид яаж болох вэ? гэвэл илүү тохиромжтой юм байна. Миний бодлоор бид зүгээр зөв утгаар нь ашиглаж байхад л өөрийнхөө зүгээс хүч, цаг заралгүйгээр хэрэгтэй, яг тэр хэрэгтэй зүйлээ хийж байгаа мэт?

3. Тусгаар тогтнолын өдрөөр

Энд хятадуудаас өөр Монголыг мэддэг хүн ховор, хааяа мэддэг нь "Аан, Чингис хаан" гэнэ. Харин Япончууд мэдээж маш сайн мэднэ. "Долгорсүрэн Дагвадоржийг танина биз дээ?" гэж асууна.

Хятадууд болохоор "Аан мэднэ, та нар морь унадаг, гэрт амьдардаг" гэнэ. Сайн мэддэг нь "Архи их уудаг, баян...Хонины мах иддэг. Өргөн тал нутаг, морь..." гэнэ. Зарим нь харин хөрш улсаа мэдэхгүй уур хүргэнэ.

Энэ ч гадаадад амьдардаг хүмүүсийн хувьд хаа сайгүй л тааралддаш асуудал байх л даа. Тэгээд улс тунхагласны баяраар гадаад оюутнуудад, мэдээж бас Хятадуудад зориулж Монголын тухай мэдээлэл бүхий самбар гаргах боллоо. Энд байдаг ганц Монгол хүн болох Оюухайтайгаа нийлж хоёулаа хэдэн өдөр нухалдаж байж өөрсдөдөө л хөөрхөн юм хийж гаргалаа. Хийж байхдаа Монголын үзэсгэлэнт байгалийн зургуудаар өөрсдөө ч нүдээ хужирлан бахархаж, бас хүмүүс Интернэтээс хайхаар аймаар утаа энэ тэр л гарч ирэх байх даа гэж санаа зовж байлаа.

Самбарынхаа зургийг авч амжаагүй байгаа болохоор дараа оруулна аа. Харин бэлдсэн бахархал болсон зургуудаа харуулъя. Мэдээж бүх зургуудыг Интернэтээс авсан. Бид эвлүүлэх л ажил хийсэн гэсэн үг.

БИД МОНГОЛДОО ХАЙРТАЙ